Warszawa, 5.09.2022 r.

W odpowiedzi na wiadomość, w której zwrócono się z prośbą o wydanie opinii „czy pracodawca ma prawo odmówić pracownikowi pracy zdalnej w następującej sytuacji: pracownicy Pracowni Bibliotekarzy Cyfrowych od 5 lub więcej lat pracowali zdalnie (konkretnie – obowiązywał ich zadaniowy czas pracy połączony z pracą w domu, bez konieczności obecności w BN – taką formę pracy mieli jeszcze przed pandemią)”, wyjaśniam jak następuje.

Zgodnie z treścią art. 3 ust. 1–6 ustawy z dnia 2 marca 2020 roku o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych „w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie 3 miesięcy po ich odwołaniu, w celu przeciwdziałania COVID-19 pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie, przez czas oznaczony, pracy określonej w umowie o pracę poza miejscem jej stałego wykonywania (praca zdalna)”. Pracodawca może w każdym czasie cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalnej. Następuje to w formie polecenia służbowego. Zatrudniony nie może odmówić wykonania polecenia służbowego pracodawcy, gdyż mogłoby to wiązać  się z naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych.

            Natomiast w Państwa przypadku ma zastosowanie zapewne telepraca. Telepraca charakteryzuje się, tzw. zadaniowym czasem pracy, przewidzianym w art. 140 kodeksu pracy. Przepis ten stanowi, że w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy lub jej organizacją albo miejscem wykonywania pracy może być stosowany system zadaniowego czasu pracy.

Warunki stosowania telepracy przez pracodawcę określa się w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i zakładową organizacją związkową, a w przypadku gdy u pracodawcy działa więcej niż jedna zakładowa organizacja związkowa – w porozumieniu między pracodawcą a tymi organizacjami.

W myśl art. 67(7) kodeksu pracy uzgodnienie między stronami umowy o pracę, że praca będzie wykonywana w warunkach telepracy, może nastąpić:

1) przy zawieraniu umowy o pracę albo

2) w trakcie zatrudnienia.

Zgodnie z art.  67(8)  §  1 kodeksu pracy „W terminie 3 miesięcy od dnia podjęcia pracy w formie telepracy, zgodnie z art. 67(7) § 1 pkt 2, każda ze stron może wystąpić z wiążącym wnioskiem o zaprzestanie wykonywania pracy w formie telepracy i przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy. Strony ustalają termin, od którego nastąpi przywrócenie poprzednich warunków wykonywania pracy, nie dłuższy niż 30 dni od dnia otrzymania wniosku”. Po upływie terminu określonego w § 1 przywrócenie przez pracodawcę poprzednich warunków wykonywania pracy może nastąpić w trybie art. 42 § 1-3 (art. 67(8) §3 k.p.).

            Jak wynika z powyższych przepisów, ustawodawca ułatwił powrót do zwykłej (pierwotnej) umowy o pracę w okresie 3 miesięcy od podjęcia telepracy. Każda ze stron jest obowiązana do uwzględnienia wniosku drugiej strony żądającej powrotu do poprzedniej sytuacji prawnej.

Po upływie 3 miesięcy, o których mowa w art. 67(8) § 1 kodeksu pracy, pracownik, który chce zrezygnować z telepracy może w tym zakresie złożyć wniosek, który powinien być uwzględniony przez pracodawcę „w miarę możliwości”.

Przywrócenie poprzednich warunków zatrudnienia po upływie 3 miesięcy od podjęcia telepracy, jeżeli jest tym zainteresowany pracodawca, może nastąpić nie tylko w drodze umowy zmieniającej (porozumienia), ale także w drodze wypowiedzenia zmieniającego z art. 42 § 1–3 k.p.

Zgodnie z art. 42 § 2–3 k.p. wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki.

W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki; pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków.

Magdalena Kossakowska

radca prawny