Warszawa, 12.12.2022 r.
Odpowiadając na pytanie dotyczące przeprowadzenia sporu zbiorowego, wyjaśniam jak następuje.
Sposób prowadzenia sporu zbiorowego reguluje ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. z 2020 r. poz.123 t.j.), dalej: „u.r.s.z.”.
Zalecam zapoznanie się z treścią tego aktu prawnego, gdyż tematyka sporu zbiorowego jest dość obszerna, wobec czego niniejsza odpowiedź nie wyczerpuje tego zagadnienia.
Zgodnie z u.r.s.z. spór zbiorowy pracowników z pracodawcą lub pracodawcami może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych (art. 1 u.r.s.z.). Spór zbiorowy istnieje od dnia wystąpienia przez podmiot reprezentujący interesy pracownicze do pracodawcy z żądaniami w ww. sprawach, jeżeli pracodawca nie uwzględnił wszystkich żądań w terminie określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 3 dni (zob. art. 7 ust. 1 u.r.s.z.). W zgłoszeniu sporu określa się przedmiot żądań objętych sporem. Podmiot zgłaszający spór może uprzedzić, że w razie nieuwzględnienia wysuniętych żądań zostanie ogłoszony strajk. Dzień zapowiedzianego strajku nie może przypadać przed upływem 14 dni od dnia zgłoszenia sporu (zob. art. 7 ust. 2 u.r.s.z.).
Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych nakłada na pracodawcę obowiązek niezwłocznego podjęcia rokowań w celu rozwiązania sporu w drodze porozumienia. Jednocześnie na pracodawcy spoczywa obowiązek powiadomienia o powstaniu sporu właściwego okręgowego inspektora pracy (art. 8 u.r.s.z.). Rokowania kończą się podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie nieosiągnięcia porozumienia – sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. Jeżeli strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania (wszystkie lub tylko ich część), spór ten prowadzony jest przez strony z udziałem osoby dającej gwarancję bezstronności (mediatora). Na gruncie u.r.s.z. postępowanie mediacyjne jest obligatoryjne, tj. musi zostać przeprowadzone po niepowodzeniu rokowań. Postępowanie mediacyjne kończy się podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie nieosiągnięcia porozumienia – sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. Nieosiągnięcie porozumienia rozwiązującego spór zbiorowy w postępowaniu mediacyjnym uprawnia do podjęcia akcji strajkowej (art. 15 u.r.s.z.).
Należy odróżniać pojęcie „strajk” od pojęcia „akcja protestacyjna”. Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego konkretnych interesów. Strajk ostrzegawczy ma charakter szczególny w stosunku do strajku właściwego. Jeżeli przebieg postępowania mediacyjnego uzasadnia ocenę, że nie doprowadzi ono do rozwiązania sporu przed upływem terminów przewidzianych w art. 7 ust. 2 i art. 13 ust. 3 u.r.s.z., organizacja, która wszczęła spór, może zorganizować jednorazowo i na czas nie dłuższy niż 2 godziny strajk ostrzegawczy (zob. art. 12 u.r.s.z.).
Akcja protestacyjna odbywa się bez przerywania pracy i z koniecznością przestrzegania obowiązującego porządku prawnego. Można tu zaliczyć np. akcje protestacyjne polegające na oplakatowaniu i oflagowaniu zakładu pracy, pikietowaniu, jeżeli robią to pracownicy w czasie wolnym od pracy i nie blokują dostępu do zakładu oraz nie zakłócają porządku i spokoju publicznego. Organizator akcji protestacyjnej obowiązany jest zapewnić właściwy przebieg akcji protestacyjnej. Działania podejmowane w ramach akcji protestacyjnej nie mogą zagrażać życiu i zdrowiu ludzkiemu oraz powodować zniszczenia lub uszkodzenia mienia.
Odnosząc się do poruszonej przez Panią kwestii tzw. strajku włoskiego (zwolnienie tempa pracy) należy wskazać, że uważany jest on przez doktrynę za inną niż strajk akcję protestacyjną. Przepisy omawianej ustawy nie przewidują takiej formy protestu, wobec czego odradzam jej stosowanie. Pracownicy, którzy uczestniczyliby w takim proteście mogliby narazić się na zarzut ze strony pracodawcy naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Należy także mieć na względzie, że u.r.s.z. (rozdział 5 ustawy) przewiduje odpowiedzialność osoby kierującej strajkiem lub inną akcją protestacyjną zorganizowaną wbrew przepisom ustawy.
Jeżeli organizacja związkowa zadecydowałaby o zorganizowaniu akcji protestacyjnej pod urzędem miasta konieczne byłoby również przestrzeganie przepisów dotyczących zgromadzeń, tj. ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo
o zgromadzeniach (Dz.U. z 2022 r. poz.1389 t.j.).
W mojej ocenie, organizacja związkowa może utworzyć listę poparcia i zbierać podpisy czytelników, z tymże odradzam umieszczanie na takiej liście takich danych jak numer PESEL. Do wyrażenia poparcia powinien wystarczyć podpis takiej osoby.
Magdalena Kossakowska
radca prawny
