W myśl art. 33 ust. 1 u.z.z. Pracodawca, na warunkach określonych w układzie zbiorowym pracy lub umowie, jest obowiązany udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenia i urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania działalności związkowej u pracodawcy.
Zakładowej organizacji związkowej oraz pracodawcy przysługuje prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem wynikającym z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, o której mowa w ust. 1.
Związek zawodowy może żądać udostępnienia pomieszczenia i urządzeń technicznych jeżeli są one niezbędne do wykonywania działalności związkowej. Z przepisów u.z.z. nie wynika zobowiązanie pracodawcy do bezpłatnego udostępnienia pomieszczenia i urządzeń, jak również ponoszenia kosztów ich eksploatacji (koszty mediów). Pracodawca nie ma obowiązku zakupu materiałów eksploatacyjnych, jak papier, czy tonery do udostępnianych drukarek. Zasady odpłatności, jak również zasady użytkowania lokalu i urządzeń, a także ponoszenia kosztów ich eksploatacji powinny wynikać ze wzajemnych uzgodnień stron (z zawartej umowy, bądź być określone w układzie zbiorowym pracy). W doktrynie wskazuje się, że udostępnienie pomieszczenia związkowi zawodowemu nie może być traktowane przez pracodawców jako działalność dochodowa, wobec czego ewentualna odpłatność powinna być ustalana w granicach rzeczywistych kosztów. Naczelny Sąd Administracyjny w jednym z wyroków stwierdził, że nieodpłatne udostępnienie związkom zawodowym pomieszczeń nie ma związku z przychodem przedsiębiorstwa, więc nie można go uwzględnić w kosztach podatkowych. Naczelny Sąd Administracyjny zauważył, że „1. Zgodnie z ustawą o związkach zawodowych, pracodawca ma obowiązek zapewnienia – w ograniczonym zakresie – pomocy organizacyjnej związkom zawodowym. Ta obowiązkowa pomoc dotyczy dwóch kwestii: po pierwsze, pracodawca powinien udostępnić zakładowej organizacji związkowej pomieszczenie i urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania działalności związkowej (…)”.
Obowiązek udostępnienia lokalu nie występuje, jeśli pracodawca nie posiada odpowiednich do prowadzenia działalności związkowej pomieszczeń. Tym niemniej, pracodawca nie może bezzasadnie odmówić udostępnienia pomieszczenia albo uporczywie uchylać się od zawarcia umowy, gdyż takie działanie może zostać zakwalifikowane jako utrudnianie wykonywania działalności związkowej. Pracodawca nie ma również obowiązku zakupu i przekazania związkowi zawodowemu urządzeń technicznych, jeżeli ich nie posiada do udostępnienia związkowi. Przyjmuje się, że pomieszczenie przeznaczone na działalność związkową powinno znajdować się na terenie zakładu pracy. Pracodawca nie ma obowiązku uwzględnienia wygody działaczy związkowych i może udostępniać związkowcom pomieszczenie w mniej wygodnym dla nich punkcie.
Magdalena Kossakowska
Radca prawny
