W odpowiedzi na wiadomość e-mail, w której zwrócono się z pytaniem dotyczącym wykonywania przez pracowników biblioteki obowiązków związanych ze sprzątaniem pomieszczeń bibliotecznych, w tym na podstawie odrębnych umów zlecenia, wyjaśniam jak następuje.
Zgodnie z art. 22 §1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2022 r. poz.1510 t.j., dalej: Kp) przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. W myśl art. 94 pkt 1 Kp, pracodawca jest obowiązany w szczególności zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami.
Podstawowym obowiązkiem pracownika wynikającym ze stosunku pracy jest świadczenie pracy umówionego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Pracodawca może zwiększyć zakres obowiązków pracownika, które wynikają z rodzaju pracy określonego w umowie i nie stanowią istotnej zmiany warunków umowy o pracę w drodze polecenia służbowego. Z inną sytuacją mamy do czynienia, gdy rozszerzenie zakresu obowiązków pracownika stanowi istotną zmianę warunków umowy o pracę (np. powierzenie pracownikowi dodatkowo pracy innego rodzaju). W ramach ustalonego w umowie o pracę stanowiska bibliotekarza nie mieści się sprzątanie pomieszczeń. Zgodnie z art. 211 pkt 3 Kp pracownik jest obowiązany dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy. Oznacza to obowiązek pracownika dbałości o ład na swoim stanowisku pracy (np. uprzątnięcie dokumentów na biurku, przetarcie monitora komputera, wytarcie rozlanego płynu, itp.). Pracownik może natomiast odmówić wykonania polecenia sprzecznego z zawartą umową o pracę, gdy polecenie dotyczy, w ewidentny sposób, wykonania czynności nieobjętych zakresem jego obowiązków, jak np. mycie okien na stanowisku bibliotekarza.
Trzeba mieć na względzie, że w zakładzie pracy, zgodnie z art. 207 Kp, to pracodawca jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników. Pracodawca jest obowiązany utrzymywać pomieszczenia pracy w czystości i porządku oraz zapewnić ich okresowe remonty i konserwacje w celu zachowania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy.
Niezależnie od powyższego, biblioteka może zawierać z bibliotekarzami umowy zlecenia na sprzątanie pomieszczeń bibliotecznych. Pracownicy instytucji kultury mogą więc świadczyć pracę w instytucji kultury na podstawie dwóch różnych umów, np. umowy o pracę i umowy zlecenia, tak jak ma to miejsce w tym przypadku, tzn. gdy bibliotekarz sprząta w ramach umowy zlecenia.
W celu uniknięcia potrąceń części wynagrodzenia z umowy zlecenia za okres urlopu należałoby jednak rozważyć dodanie czynności sprzątania biblioteki do zakresu obowiązków bibliotekarzy wynikających ze stosunku pracy, przy jednoczesnym podniesieniu wynagrodzenia zasadniczego lub przyznaniu dodatku specjalnego (zob. § 7 rozporządzenia MKiDN z dnia 22 października 2015 r. w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury). Rozszerzenie zakresu obowiązków pracownika o czynności wykraczające poza te związane ze stanowiskiem bibliotekarza wymagałoby wówczas zgody pracownika (porozumienie zmieniające) albo wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy na podstawie art. 42 Kp.
Magdalena Kossakowska
radca prawny
